Kaigenrei (1973)

Donkere, hermetische film waarin de schrijver van een revolutionair manifest en anderen, die betrokken zijn bij de poging op een staatsgreep worden gevolgd. Weinig actie, veel gepraat en zorgelijk kijkende mannen in donkere ruimtes in zorgvuldig geensceneerde shots. Had wat moeite om het te volgen en mijn aandacht erbij te houden, maar die consequente aanpak kan ik op zich wel waarderen.

Laatste deel van Yoshida’s ‘revolutionaire’ drieluik, gebaseerd op historische gebeurtenissen in het 20e eeuwse Japan. Waar in Erosu Purasu Gyakusatsu en Rengoku Eroica het wel en vooral wee van achtereenvolgens de sociaal-anarchistische en communistische oppositie de revue passeerden, schetst Kaigenrei de lotgevallen van de extreem-rechtse ideoloog Ikki Kita, die met zijn ideeën twee couppogingen van jonge officieren in de jaren dertig inspireerde. Het mislukken van de laatste poging, in 1936, en de daaropvolgende executies en zuiveringen, maakte de weg vrij voor de militaire factie die Japan definitief het oorlogspad op stuurde.

Kaigenrei (‘martial law’, staat van beleg) is, hoewel fragmentarisch opgebouwd uit een reeks van relatief los van elkaar staande scènes , veel meer straightforward en realistischer van opzet dan genoemde voorgangers, en heeft – ook in tegenstelling tot die eerdere films - een hoofdpersonage (een zeer indrukwekkende rol van Rentaro Mikuni) dat echt het middelpunt vormt.

Een tweede belangrijke lijn is het personage van de idolate, stoethaspelige en nogal naïef overkomende jonge soldaat , wiens rol dubbelzinniger zal blijken te zijn dan aanvankelijk lijkt.

Het is wederom een zeer sfeer- en stijlvolle film in zwart-wit geworden, waarin met een aantal fraai opgezette en vormgegeven scènes vooral een persoonlijk portret geschetst wordt van Kita, en tegelijkertijd is het ook een schets van de ‘martiale’ mentaliteit van het vooroorlogse Japan, met zijn obsessieve keizer-verering.

Sterk is de film in de verbeelding van de psychologie van deze figuur, enerzijds uiterst rationeel, berekenend en behoedzaam opererend, en anderzijds overduidelijk pathologisch, schijnbaar vol zelfhaat en tegelijkertijd grootheidswaanzin; masochistisch misschien, zoals hij door iemand in de film genoemd wordt.

De film is qua opbouw en cinematografisch wat minder ‘sensationeel’ dan eerder genoemde werken, en maakt in vergelijking daarmee een meer afgeronde en compacte indruk, ook inhoudelijk. Een film waarin niets te veel is, die áf is, zeg maar; Yoshida zelf schijnt het zelfs als de kroon op zijn werk gezien te hebben.

Wat mij betreft in ieder geval alweer een zeer geslaagde film, die uitnodigt om nog meer van Yoshida te gaan zien. Als je als filmliefhebber die Arrow-box met deze trilogie ergens tegenkomt, zou ik hem zeker niet laten liggen.

In tegenstelling tot de andere delen van de politieke trilogie van Yoshida is dit derde deel gebaseerd op een duidelijke gebeurtenis en een betrokkene die in Japan maar al te bekend was begin jaren '70.

De film is een soort analyse van het karakter van Ikka Kita en zijn verhouding tot de staatsgreep die hij min of meer inspireerde. Die hij enerzijds wil beïnvloeden, maar ook weer niet te veel. Yoshida laat Kita er niet erg goed vanaf komen. De man is ijdel, laat zich naar de mond praten maar lijkt nauwelijks bereid verantwoordelijkheid te nemen als het moeilijk wordt. Zijn karakter in deze film is veelllagig en de film doet terloops (al is het ook wel erg veel in gesproken woord) om zijn ideologie (die hij zelf als socialisme (met onder meer fel nationalisme en militarisme en een oproep andere landen te veroveren) zag, maar meer weg heeft van fascisme en ook na de mislukte coup. Deze film is nog wat minder ongrijpbaar dan Heroic Purgatory en drijft nog wat verder weg van de poëzie van Eros & Massacre. De cinematografie blijft van een enorme schoonheid en stijlvastheid. Mikuni die Kita speelt is heel bijzonder en draagt de film. Hoewel ik alle drie de films hetzelfde geef moet ik Eros & Massacre nog eens opnieuw zien., Die moet misschien wel hoger. In mijn herinnering had die iets magisch dat de andere twee minder hadden.