1922. Erich von Stroheim bewees zijn genialiteit met zijn derde film Foolish Wives; Fritz Lang wierp een kritische blik op de situatie in zijn eigen land met het meesterlijke epos Dr Mabuse – Der Spieler; Rudolph Valentino consolideerde zijn pas vergaarde status als superster in melodrama’s Blood and Sand en in het lang verloren gewaande Beyond the Rocks (als co-ster van Gloria Swanson); Harold Lloyd bracht bioscoopbezoekers massaal aan het lachen in Grandma’s Boy en Dr. Jack; Lon Chaney (“The Man With The Thousand Faces") intrigeerde met melodramatische rollen in The Trap en Flesh and Blood. De hoogtijdagen van Hollywood en van de zwijgende cinema moesten nog komen, maar voor de ware filmliefhebber zijn er genoeg redenen om je onder te dompelen in de films die 100 jaar geleden in première gingen. Hier volgen vijf spraakmakende titels, met een korte toelichting.

3.56 (695)

Nosferatu, eine Symphonie des Grauens (1922)

Vampier Graaf Orlok verhuist na een bezoek van Thomas Hutter van zijn kasteel naar de stad Wisborg. Eenmaal daar aangekomen raakt hij verwikkeld met Thomas' verloofde Ellen. Zij is de enige die de macht heeft hem te vernietigen.

Geregisseerd door: F.W. Murnau
Met onder meer: Max Schreck, Gustav von Wangenheim en Greta Schröder

Vampier Graaf Orlok verhuist na een bezoek van Thomas Hutter van zijn kasteel naar de stad Wisborg. Eenmaal daar aangekomen raakt hij verwikkeld met Thomas' verloofde Ellen. Zij is de enige die de macht heeft hem te vernietigen.

(Duitse première: 15 maart 1922)

100 jaar later vergapen filmmakers zich nog steeds aan de angstaanjagende make-up van Max Schreck, enkele nog steeds indrukwekkende effecten en natuurlijk de iconische schaduw van Graf Orlock (Schreck) die de trap op sluipt om te proeven van Ellen (Greta Schröder), de vrouw door wie vampier Orlock zo geobsedeerd is dat hij de veiligheid van zijn kasteel heeft achtergelaten om dichtbij zijn grote liefde te zijn. Klinkt als Bram Stokers succesvolle boek Dracula? De makers  beweerden van niet, maar Florcence Balcombe, de weduwe van Bram Stoker, wist wel beter. Zij deed een beroep op de nog niet zo lang geleden geïmplementeerde Auteurswet om de rechten van de film in handen te krijgen. Zij eiste dat ieder exemplaar van deze film voorgoed zou verdwijnen in een vlammenzee. Dat we 100 jaar later nog steeds kunnen genieten van deze bizarre, maar nog altijd indrukwekkende expressionistische klassieker in een perfect gerestaureerde versie, is zowel een wonder als een zegen.

3.10 (24)

Robin Hood (1922)

Als de Engelse koning Richard op kruistocht gaat, laat hij de troon in handen van zijn broer John, die direct uitgroeit tot een wrede tiran. De moedige Robin Hood komt op voor het onderdrukte volk, wat leidt tot een groot conflict tussen hem en prins John.

Geregisseerd door: Allan Dwan
Met onder meer: Douglas Fairbanks, Wallace Beery en Sam De Grasse

Als de Engelse koning Richard op kruistocht gaat, laat hij de troon in handen van zijn broer John, die direct uitgroeit tot een wrede tiran. De moedige Robin Hood komt op voor het onderdrukte volk, wat leidt tot een groot conflict tussen hem en prins John.

(US première: 18 oktober 1922)

100 jaar en vele glamoureuze Hollywood huwelijken later, prijken Douglas Fairbanks en Mary Pickford nog steeds fier bovenaan de lijst van meest geliefde, meest invloedrijke en meest populaire Hollywoodkoppels aller tijden. Pickford domineerde de box office jarenlang met rollen van stoere, maar altijd deugdzame eenvoudige meisjes terwijl Fairbanks zijn publiek keer op keer wist te overweldigen met zijn peperdure, weelderige producties. Het was bepaald geen verrassing dat Fairbanks zich in 1922 stortte op de rol van de charmante,  anti-autoritaire Robin Hood, want dat bood hem alle ruimte om zijn unieke kwaliteiten aan te wenden. Honderd jaar later is dit zonder enige twijfel één van de meest geliefde films uit zijn oeuvre en kun je nog steeds vol verbazing en verwondering kijken naar de indrukwekkende stunts en acrobatische toeren die Fairbanks uithaalde om zijn grenzen af te tasten, maar vooral om zijn enorme schare fans te vermaken.

3.61 (9)

Oliver Twist (1922)

Engeland, vorige eeuw. Na negen jaar in het armenhuis te hebben gewoond, ziet Oliver Twist zijn kans schoon om te vluchten. Zo ontmoet hij Jack Dawkins die hem de kunst van het tasjesroven bijbrengt en voorstelt aan de joodse woekeraar en heler Fagin.

Geregisseerd door: Frank Lloyd
Met onder meer: Jackie Coogan, Lon Chaney en George Siegmann

Engeland, vorige eeuw. Na negen jaar in het armenhuis te hebben gewoond, ziet Oliver Twist zijn kans schoon om te vluchten. Zo ontmoet hij Jack Dawkins die hem de kunst van het tasjesroven bijbrengt en voorstelt aan de joodse woekeraar en heler Fagin.

(US première: 30 oktober 1922)

De boeken van Charles Dickens lenen zich perfect voor verfilmingen. En in 1922 was het ondenkbaar dat de rollen van Oliver en diens criminele mentor Fagin door iemand anders gespeeld zouden worden dan door Jackie Coogan en Lon Chaney. Coogan speelde in 1921 zijn eerste hoofdrol als het weeskind dat onder de hoede wordt genomen door Charlie Chaplins Tramp in diens eerste – en zeer succesvolle – avondvullende film The Kid. Coogan veroverde de harten van de bioscoopbezoekers als het boefje dat de Tramp helpt geld te verdienen door ramen in te gooien die zijn surrogaatvader vervolgens tegen betaling kan repareren. Nog steeds weet de toen 6-jarige mensen tot tranen te roeren wanneer de kinderbescherming hem uit huis plaatst en hij radeloos, met gespreide armen roept om zijn vader. Coogan was de eerste grote kindster en had een contract waarmee hij in 2 jaar 1 miljoen dollar verdiende, plus een percentage van de winst. In de praktijk kreeg Jackie amper $6,25 per week zakgeld en beheerden zijn ouders het geld. In 1938 startte hij een rechtszaak tegen zijn moeder en dat leidde tot de zogenaamde Coogan Act, waarin de rechten van kindsterren nu nog steeds aanzienlijk beter zijn beschermd. Lon Chaney was ronduit perfect als het karakter Fagin, deels door zijn sublieme make-up, maar vooral door zijn nog altijd bewonderde pantomimekwaliteiten. Dit verhaal is sindsdien uiteraard nog vele malen verfilmd, maar vergis je niet: de versie van 100 jaar geleden staat nog steeds als een huis!

3.25 (10)

The Toll of the Sea (1922)

Wanneer Lotus Flower, een jonge Chinese vrouw, aan wal een bewusteloze man ziet aandrijven, haalt ze hulp. De man is Allen Carver, een Amerikaan die het land bezoekt. Ze worden verliefd en Carver belooft haar mee te nemen naar zijn vaderland. Maar Carvers vrienden weerhouden hem hiervan en hij keert alleen terug. Als de twee elkaar weer ontmoeten, is er veel veranderd en de reünie blijkt moeilijk voor ze te zijn.

Geregisseerd door: Chester M. Franklin
Met onder meer: Anna May Wong, Kenneth Harlan en Beatrice Bentley

Wanneer Lotus Flower, een jonge Chinese vrouw, aan wal een bewusteloze man ziet aandrijven, haalt ze hulp. De man is Allen Carver, een Amerikaan die het land bezoekt. Ze worden verliefd en Carver belooft haar mee te nemen naar zijn vaderland. Maar Carvers vrienden weerhouden hem hiervan en hij keert alleen terug. Als de twee elkaar weer ontmoeten, is er veel veranderd en de reünie blijkt moeilijk voor ze te zijn.

(US Première: 26 november 1922)

Filmpionier Georges Méliès liet veel van zijn filmpjes frame voor frame met de hand inkleuren. Het legendarische laatste shot uit The Great Train Robbery, waarin de schurk recht in de camera lijkt te schieten, was met rood getint. D.W. Griffith gebruikte tinten, bijvoorbeeld om het verschil tussen dag en nacht duidelijk te maken, in zijn grote producties. Hoewel Becky Sharp te boek staat als de eerste film die in ‘tricolor’ Technicolor is opgenomen, waren er in de 40 jaren die daaraan vooraf gingen verschillende sleutelmomenten in de ontwikkeling van de kleurenfilm. Technicolor verwierf status als filmpioniers met The Toll of the Sea, de film waarin het voor het eerst gebruikt maakte van het procedé ‘two color’ Techicolor. Hierbij lasten ze twee lagen film aan elkaar waarvan er ééntje rood-oranje en de ander blauw-groen was geverfd. Het duurde weliswaar nog ruim 10 jaar voor deze kleurtechniek het gewenste niveau bereikte, maar dit was zonder meer dé technische doorbraak van 1922. Het helpt dat dit klassieke melodrama, over het gedoemde huwelijk tussen een zachtaardige Chinese vrouw (Anna May Wong) en een blanke Amerikaan (Kenneth Harlan), bovendien een prachtig staaltje romantiek is. Het revolutionaire kleurgebruik versterkt de emoties op fraaie wijze.

2.93 (15)

Salomé (1922)

Salomé, de dochter van Herodias, en de stiefdochter van Herodes, de gouverneur van Judea, is een goede danseres. Tijdens een feestmaal vloeit de wijn rijkelijk, en Salomé danst voor Herodes, wat hem zeer behaagt. Daarop vraagt Herodes aan Salomé wat zij het liefste wil. Zij vraagt raad aan haar moeder, en die wil het hoofd van Johannes de Doper op een schaal.

Geregisseerd door: Charles Bryant
Met onder meer: Alla Nazimova, Mitchell Lewis en Rose Dione

Salomé, de dochter van Herodias, en de stiefdochter van Herodes, de gouverneur van Judea, is een goede danseres. Tijdens een feestmaal vloeit de wijn rijkelijk, en Salomé danst voor Herodes, wat hem zeer behaagt. Daarop vraagt Herodes aan Salomé wat zij het liefste wil. Zij vraagt raad aan haar moeder, en die wil het hoofd van Johannes de Doper op een schaal.

(US première: 31 december 1922)

Vrouwen waren alom vertegenwoordigd in de vroege jaren van Hollywood, maar zodra bleek dat er grof geld te verdienen was met film namen mannen de belangrijkste rollen in Tinseltown op zich en werden vrouwen opzij geschoven of gemarginaliseerd. Alla Nazimova was het type filmster dat aan haar achternaam genoeg had om mensen in groten getale naar de bioscoop te lokken en had dus genoeg macht en karakter om deze opmerkelijke verfilming van het klassieke melodrama te regisseren, al moest ze de credits laten aan haar echtgenoot Charles Bryant. De in Rusland geboren Nazimova verhuisde in 1905 naar de VS en groeide al snel uit tot een toneelster. Ze produceerde haar eigen films en had samen met Bryant volledige creatieve controle. De films werden bijna net zo eigenzinnig en flamboyant als Nazimova zelf, die vasthield aan een gestileerde acteerstijl, wat zich beter lijkt te lenen voor op het toneel. Honderd jaar later maakt Salomé nog steeds indruk en is nog goed te zien waarom Nazimova zo populair was bij het grote publiek