Przesluchanie (1989)

mooie poster

Erg sterke film over een vrouw die tot het uiterste wordt gedreven om een verklaring af te leggen tegen andere mensen. Goed acteerwerk, grijze locatie en simpel maar uiterst effectief camerawerk maken dit een grimmige film over de methoden van de veiligheidspolitie in de tijd van Stalin. Een echte aanrader voor mensen die op dit moment wel eens denken dat het martelen van terroristen gerechtvaardigd is om de binnenlandse veiligheid te waarborgen.

De film werd in 1982 gecensureerd in Polen, maar is door de regisseur op eigen risico naar buiten gesmokkeld en werd daardoor ondergronds verkrijgbaar op VHS. Nu is de film gerestaureerd en op dvd te zien. Ik zeg doen!

4 *

wat een mooie poster!

Sodeju, word je niet vrolijk van, deze film. Grimmig is een subliem understatement; er zit geen moment adempauze in. En briljant geacteerd. Przesluchanie blijft mij nog lang bij. 4,5*

Indrukwekkende film.

Een bijzonder project dit: een film die van begin tot eind draait om iemand die 'zonder dat zij iets kwaads had gedaan, op een morgen werd gearresteerd', en binnen de ruimte van een kille gevangenis op kafkaeske wijze wordt ondervraagd. De film is in 1982 gemaakt, maar gaat over de periode waarin de Stalinistische terreur hoogtij vierde. Toch was het reden genoeg voor de communisten om de film in de ban te doen. Saillant detail is dat het script eigenlijk al niet goedgekeurd had mogen worden, maar dat men zo druk was met de politieke toestand in Polen (Jaruzelski was net de noodtoestand aan het afkondigen) dat hij er doorheen glipte. Hier is meer interessante informatie te vinden.

De film is absoluut indrukwekkend, maar ik had het nog fijner gevonden als Bugajski het had gehouden bij het gevangenisleven en de ondervragingsscenes. De dramatische ontwikkelingen in het laatste pakweg halve uur, met name het zwanger worden, waren lichtelijk uit de lucht gegrepen en haalden de meest boeiende angel eruit. De kracht en beklemming van het eerste deel is eigenlijk weg zodra die romance ontstaat. Een zeer vreemde greep in het verhaal, omdat de film het juist moet hebben van de ellende en de degeneratie die er vertoltk worden.

In het eerste deel zijn de ontwikkelingen erg boeiend, van inhoudsvolle dialogen en rake opmerkingen over de kern van de totalitaire uitingen, maar ook de manier waarop de celbewoonsters met elkaar omgaan wordt op een geloofwaardige manier getoond. Tonia wordt heen en weer geslingerd tussen het gevoel meester te zijn van haar eigen situatie, te denken dat ze in staat is haar waardigheid te behouden, en de bizarre ondervragingen die alle hoop weer wegvagen, bijvoorbeeld door bekentenissen van celgenoten tegen elkaar uit te spelen. Werkelijk onthutsend om dat te zien. Een zeer apart en bevreemdend moment is wanneer dat nieuwe meisje in de cel komt en door de cel loopt te ijsberen, en Tonia er werkelijk apathisch bij zit.

Zoals gezegd is het dan ook de verhouding met de ondervrager die dit wat onderbreekt. Het is net of er toch een soort hoopvolle dramafilm van moet worden gemaakt, dat kan ik niet zo goed plaatsen. Maar het overgrote deel is al zeer de moeite waard.

Przesłuchanie snijdt een tijdgebonden en tegelijkertijd heel universeel thema aan. De film zelf gaat specifiek over de (onterechte) opsluiting van vrouwen tijdens het Communisme, waar het ondertekenen van een verklaring als belangrijker wordt geacht dan de waarheid. Wie hier niet mee akkoord gaat wordt dag-in, dag-uit aan tergende verhoren blootgesteld. Tegelijkertijd is een film als Soredemo Boku wa Yattenai, die eenzelfde thema behandeld, enorm actueel en contemporain (verder hoef je maar de verhalen over Guantanamo te horen bijvoorbeeld).

De stijl van de film is kil, grauw en kaal. Geen muziek (behalve dan in de eindscène), waardoor sentiment bijna uitblijft, bepaalde scènes daargelaten (zoals die waar de kinderen worden weggehaald, het geschreeuw van de vrouwen dikt het aan, maar het natuurlijk totaal begrijpelijk en gaat door merg en been). Bepaalde wendingen kon ik niet zoveel mee, of deden wat af aan de rechtlijnige neerwaartse spiraal (zoals die relatie met de officier), maar over het geheel gezien wel een vrij sterke film.

(In een korte documentaire verteld Bugajski over de moeilijkheden tijdens en na het maken van de film. Ze hebben de film moeten verstoppen, de overheid was er tegen (maar veelal wel emotioneel geraakt) en uiteindelijk heeft hij de film zelf gekopieerd naar VHS om hem zo aan vrienden en andere geïnteresseerden te laten zien. Hij is uiteindelijk toch nog uitgebracht in Polen in 1989.)

Dat de meeste Nederlanders eigenlijk het lef hebben om steen en been te klagen over hoe slecht ze het wel niet hebben is toch best wel schandelijk. God wat hebben wij het geweldig goed hier!
Deze film deed mij erg veel, op een paar dingen na die hierboven door Arnie al zijn benoemd een erg nare beklemmende film.
Bij de scene in het begin waar ze in haar cel liep te ijsberen met dat geschreeuw op de achtergrond stond het kippenvel op m'n lijf en ik kreeg het er zelfs een beetje benauwd van.

Schokkende film over repressie in een totalitaire staat, in dit geval Polen ten tijde van Stalin begin jaren 50. Het averechtse Stockholm-syndroom in het laatste deel van de film is verrassend, maar doet bedoeld of onbedoeld enigszins afbreuk aan de macabere sfeer van de rest van de film. Ik kan niet zo goed uit de voeten met die wending.

De geschakeerde vertolking van Krystyna Janda is van uitzonderlijke klasse, haast onovertroffen naar mijn gevoel. In alle opzichten een heftige, beklijvende film.

Indrukmakende film over een afschuwelijk gegeven van fanatisme dat leidt naar fysieke en vooral psychische marteling.

Een film die u in zijn greep houdt al vind ik, zoals hiervoren ook al geschreven, dat de verwikkelingen op het einde van de film, niet evenwaardig aansluiten bij de pakkende scènes van ondervragingen en pijnigingen van daarvoor.

Niettemin heel sterk deze film over weer een uitvloeisel van WO II en de spanningen tussen Oost en West.

Een heel sterk punt in de film is natuurlijk het acteren, waarbij hoofdrolspeelster Krystyna Janda voor haar veelzijdig en impressionant optreden alleen maar lof verdient.

Blijkbaar waren er begin de jaren 50 in Polen nog steeds nazi-praktijken. Een onschuldige vrouw wordt gevangen genomen en via foltering en een onmenselijke behandeling gedwongen leugenachtige verklaringen af te leggen en schuldig te pleiten. Grauwe film over de duistere kanten van een totalitair regime. Echt een schande dat zoiets gebeurde. Ik ben blij dat ik in dat land in die tijd niet geleefd heb.

De Second Run UK DVD is in zwart-wit 4:3 formaat, Poolse versie met Engelse onderschriften. Hij is momenteel out of print.

Krystyna Janda weet knap gestalte te geven aan een radeloze maar trotse vrouw die in een bizar labyrinth belandt. Met name het begin is pure Kafka als ze na een avond drinken ontwaakt in een gevangenis terwijl ze geen idee heeft wat ze heeft gedaan. Langzaam wordt duidelijk wat de reden van haar verblijf in de cel is, ze moet een vriend en collega erbij lappen, haar eigen schuldvraag is volkomen irrelevant. De middelen die worden ingezet haar toch te laten bekennen variëren van laaghartig tot wreed, en zijn daarbij ook nogal amateuristisch. Heftige scenes worden afgewisseld met wat minder sterke, zoals het bezoek van haar echtgenoot, die dat moment aangrijpt om een scheiding aan te kondigen, en de zelfmoord van de ondervrager cq geliefde. Maar het is vooral het spel van Janda dat imponeert gedurende alle stages, van moedige koppigheid tot apathie tot wanhoop culminerend in de mislukte zelfmoordpoging.

Bijrol van regisseur Agnieszka Holland als communistische medegevangene die het leven van Tonia redt omdat diens bloed haar wakker maakt.