Chyorniy, Chyorniy Chelovek (2019)

Ik heb van deze regisseur eerder alleen Chuma v Aule Karatas (2016) - MovieMeter.nl gezien, maar het is duidelijk dat deze man nogal gefascineerd is door corruptie. Hij geeft dit thema in ieder geval een hele eigen draai. Hij overdrijft het, maar op één of andere manier krijg je het griezelige vermoeden dat het helemaal niet zo overdreven is, net zoals bij Balabanov eigenlijk. Yerzhanov is echter nog meer een stilistische regisseur en kan het niet laten om net als bij voorgenoemde film van elke scene een expressionistisch stilleven te maken. Alleen maakt hij hier veel meer gebruik van de natuurlijke omgeving. Oh ja! Dit speelt zich trouwens ook af in Karatas, de meest cynische plek op aarde, waar god hem gesmeerd is en waarin je voor je leven moet vrezen omdat de politie alleen op zoek is naar zondebokken, politici zich vergrijpen aan jongeren en de enige manier om te overleven, meegaan met de stroom is (of er nog agressiever tegen in gaan).

In dit paradijs van glooiende steppen en pittoreske dorpjes ziet het geweld er juist heel lelijk en onbeholpen uit.

Yerzhanov haalde dit keer zijn inpiratie uit Amerikaanse en Centraal-Aziatische "westerns" (voorzien van wat fysieke komedie en een synthpop soundtrack) in plaats van Georges Roualt, Bertolt Brecht en Popul Vuh.

Wat een aangename verrassing was deze Kazachstaanse film! Ik ging er met weinig verwachtingen in, maar dit is één van de beste films die ik in tijden zag. Omdat ik vind dat deze film wel wat meer kijkers verdient, wil ik er toch even wat proza aan wijden.

Een kind wordt dood gevonden in een schuur en een verstandelijk beperkte man die toevallig in de buurt is komt de lokale autoriteiten goed van pas om als zondebok aan te wijzen. Yerzhanov neemt ons mee naar een wereld waarin wetteloosheid heerst, corruptie welig tiert en niemand, de hoofdpersoon incluis, zich ook maar enigszins moreel bezwaard lijkt te voelen om dat te faciliteren. Met het concept "mensenrechten" lijken de meeste personages die het Kazachse Karatas bevolken weinig bekend te zijn. @Querelle verwoordt goed hoe dik aangezet de corruptie en amoraliteit is: "[Yerzhanov] overdrijft het, maar op één of andere manier krijg je het griezelige vermoeden dat het helemaal niet zo overdreven is".

Yerzhanov slaagt er op meerdere vlakken in om de film uit te laten stijgen boven het clichématige van de maatschappelijke aanklacht.

Ten eerste door de stilering: een cohesieve beeldtaal van (veelal) tableaux vivants die de film een uniek smoelwerk geven. Het maakt het verhaal ook universeler, plaats en tijd lijken bij wijze van spreken te vervagen. Vergelijkingen met auteurs als Parajanov en Andersson zijn in dat opzicht niet ondenkbaar.

Wat daarnaast ook zeer goed werkt is de voortdurende, kunstige en vaak ook komische juxtapositie van de spelen van de kinderen en de verstandelijk beperkte zondebok (de journaliste doet ook regelmatig mee) met het stuitend amorele gedrag van eigenlijk alle volwassen mannen in de film.

Veel scènes doen het uitstekend zonder dialoog (neem bijv. de openingsscène), maar de dialogen die de film heeft zijn vaak ook helemaal raak.